Kanser tedavisinde Türk bilim insanlarında tarihi buluş

Koç Üniversitesi Translasyonel Tıp Araştırma Merkezi (KUTTAM) Kıdemli Araştırmacısı ve Tıbbi Biyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İhtilal Gözüaçık ve grubu, daha evvel doku gelişim ve tamiri ile alakalı bir molekül olarak tanımlanan CT-1’in, kanserde de kıymetli bir rol oynadığını keşfetti.

Kanser hücreleri, sağlıklı hücreleri “köleleştiriyor”

Prof. Gözüaçık, kanser hücrelerinin CT-1’i etraf dokularla bağlantı kurmak için kullandığını ve bu molekül sayesinde tümörün yaydığı sinyallerin, sağlıklı hücreleri “kansere hizmet etmek üzere köleleştirdiğini” gösterdi. “Köleleştirici” tesirin, 2016 yılında Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne de mevzu olan otofajiye yani hücrelerin kendi kendini sindirmesine bağlı olduğunu kanıtladı.

Pek çok kanser teşhis ve tedavisinde ezber bozacak

Dünyada birinci sefer bilimsel olarak ortaya konan bu keşifle ilgili ayrıntıları birinci kere anlatan Prof. Dr. Gözüaçık, çalışma sonuçlarının ihtilal niteliğinde olduğunu kaydetti. Prof. Dr. Gözüaçık, deneysel sistemler ve gerçek hasta dokularında da çalışarak elde ettikleri bu keşfin ileride, göğüs kanseri başta olmak üzere birtakım kanser tiplerinde teşhis ve tedavi açısından pek çok ezberi değiştirebileceğini kaydetti.

“Tümör, CT-1 proteini ile etrafındaki hücreleri köle ediyor”

Bu keşif sayesinde birtakım kanser tiplerinde hastalığın nasıl seyredeceği ile ilgili daha teşhis etabında kıymetli ipuçları elde etmenin de mümkün olabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Gözüaçık, “Kanser konusunda yeni konseptler var. Bunlardan bir tanesi, kanserin aslında yalnızca bozulmuş hücrelerden oluşmadığı. Etraf dokuların da kanserin oluşum, gelişim, yayılımı ile ilaç direncine katkı sağladığı konusunda bilgiler var. Biz buna ‘tümör mikro çevresi’ diyoruz. Biz, kanser hücreleriyle tümör mikro etrafı ortasında nasıl bir irtibat var, bununla ilgili çalışmalarımıza 8-10 yıl evvel başlamıştık. Tümör hücrelerinden sanki nasıl bildiriler iletiliyor ki mikro etrafı de değişiyor ve kanseri destekleyici hale geliyor? Güya tümör, etraftaki olağan hücreleri kendisine köle ediyor, onların kendisine hizmet etmesini sağlıyor. Geniş gen taramaları yaptık, bunları test ettik, salgılanan proteinleri keşfettik. Bunlardan bilhassa bir adedine yoğunlaştık; bu proteinin (CT-1) kanserle teması daha evvelden bilinmiyordu. Daha çok kalp, böbrek hastalıklarındaki tesirleri biliniyordu. Biz gördük ki bu protein yalnızca göğüs kanseri hücrelerinden değil, genel birçok diğer çeşit kanser hücrelerinden de salgılanıyor” dedi.

CT-1 faktörünün kanserle alakası kanıtlandı

Bilim dünyasının kanserle ilgisini şimdi keşfetmediği Cardiotrophin-1 (CT-1) isimli proteinin, tümör hücreleri tarafından ‘normal hücrelerle irtibat kurmak amacıyla’ kullanıldığını, kanserli hücrelerin CT-1 vasıtasıyla sağlıklı dokuların ana elemanlarından olan fibroblastlar üzerindeki ‘özel antenlere’ bağlandığını ve bu sayede olağan dokuları da kendi hizmetine aldığını belirten Prof. Dr. Gözüaçık, “CT-1 faktörünün kanserle ilgisi bilinmiyordu. Biz, kanserle temasını gösteren birinci çalışmayı yapmış olduk. Dünya çapında birinci ve öncü sonuçlar bunlar. Bu faktörün hem kanserle ilgisi hem kanserin yayılması, yakın ve uzak etrafa metastazı ile ilgisini de birinci kez ortaya çıkardık. Üstelik bunu, gerçek hasta dokularında gösterdik. Bu çalışmanın ileride kanserle ilgili paradigmaları değiştirebilecek kıymeti olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.

Kanser teşhisinde de kullanılabilecek

Ekip içerisinde cerrahların da yer aldığını belirten Prof. Dr. İhtilal Gözüaçık, bu keşfin, bir hastada kanserin nasıl seyredeceği ile ilgili ön bilgi verebileceğini de kaydederek kelamlarını şöyle noktaladı:

“CT-1’in tümörle etkileşiminin, bilhassa göğüs kanserinin doku içine yayılması ve uzak metastazlar yapması için değerli olduğunu gördük. Başta Doç. Dr Ece Dilege olmak üzere cerrah arkadaşlarımızla birlikte etik heyet onayları da alınarak hasta dokularında çalıştık. CT-1 faktörü yüksek olan hastaların lenf düğümü metastazlarının çok daha yüksek olduğunu tespit ettik. Tümörlerinin de daha agresif, tedavisi daha sıkıntı olabileceğine, yayılımın daha fazla olduğuna işaret ediyor sonuçlar. Örneğin CT-1’i yüksek olan ve düşük olan göğüs kanserlerinde yayılım açısından farklılıklar olabilir. Öte yandan kanser hücrelerine mahsus bir artış olduğu için, kanserin ön tanısı ile ilgili de bilgi verebilir. Örneğin gelecekte, hastaların kanında CT-1 faktörünün yüksekliği, kanser tanısı için kullanılabilir. Biz ayrıyeten tedavi açısından da deneysel olarak çalışmalar yaptık. CT-1’i bloke eden antikorlar kullandık ve bunların hücresel seviyede kanserin yayılımını ve dokulara girişini etkilediğini gösterdik. Yani ileride buradan bir tedavi fırsatı da çıkabilir. Öte yandan teşhis ve tedavi ile bir ortada düşündüğümüzde, son devirde yapılan çalışmalara nazaran, kanser dokusu dışında kanser mikro etrafı de teşhis ve tedavi için ümit veriyor. Yani yalnızca kanser hücrelerini hedefleyerek değil, etraf dokuyu da hedefleyerek kanser tedavisi için değişik yaklaşımlar geliştirilebilir”

Buluş, Türkiye’nin beyin gücü ile gerçekleştirildi

Prof. İhtilal Gözüaçık, çalışmada temel bilimsel araştırmalar ve özgün buluşlardan yola çıkıldığını vurgulayıp temel bilimin, bilimsel ve teknolojik AR-GE için ehemmiyetinin altını da çizerek dünya çapındaki bu buluşların Türkiye’nin beyin gücü, insan kaynağı ve laboratuvar imkanları sayesinde gerçekleştirildiğini kaydetti.

Meme kanserine yeni bir sınıflandırma getirilebilir

Çalışmanın baş araştırmacılarından Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Dr. Yunus Akkoç ise bu yeni keşfin göğüs kanserinde yeni bir sınıflama getirebileceğini vurgulayarak “Meme kanseri dışındaki kanserlerde de bu buluşumuzu test ettik ve başka birkaç birtakım kanserde, bunun tekrar değerli bir molekül olduğunu gördük. Lakin göğüs kanseri özelinde şunu vurgulamak istiyorum, tedavi ya da kliniğe nasıl yansıyabilir bu buluş derseniz, genelde kanser hastaları tedavi alırlarken çeşitli alt sınıflar altında bedellendiriliyor. Biz bu bulduğumuz molekülle, yeni bir alt sınıf oluşturmuş olabiliriz ve bu alt sınıfa yönelik hastaları taradığımızda, onlara vereceğimiz tedavi de yeniden CT-1 özelinde olabilir” dedi.