Sarsıntı Sonrası Ziraî Kıymet Zincirleri Tahlil Raporu Açıklandı

Kalkınma İçin İnovasyon Derneği (I4D), 6 Şubat zelzelelerinin birinci yıldönümünde ‘Tarımsal Pahalar Zincirleri Tahlil Raporu’nu açıkladı. Çalışma Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta değerli katma bedel oluşturan badem, alabalık, pamuk ve süt eserlerinin zelzeleden nasıl etkilendikleri ortaya koydu. Hatay’da pamuk üretimi yapan fabrikalar önemli ziyan gördü. Çırçılama kapasitesi yüzde 50 düştü. Adıyaman’da badem bahçelerine göç nedeniyle gübreleme, ilaçlama ve yabancı otla uğraş yapılamadı. Ağaçlar ziyan gördü, kalite ve verimlilik azaldı. Kahramanmaraş’ta ise alabalık yetiştiriciliği üretim ölçülerinde yüzde 40’a yakın kayıp yaşandı. Süt toplama tedarik zincirlerinde de büyük aksaklıklar oldu. Önümüzdeki yıl sarsıntı bölgesinde süt ve süt eserleri üretiminde düşüş olacağı bekleniyor.

Kalkınma için İnovasyon Derneği, zelzeleden en çok etkilenen Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş vilayetlerindeki kıymetli tarım paha zincirlerine zelzelenin tesirini ortaya koyan ‘Deprem Sonrası Ziraî Bedel Zincirleri Tahlil Raporu’nun sonuçlarını açıkladı. Rapora nazaran sarsıntılar, 11 vilayette 14 milyonun üzerinde kişiyi direkt ve dolaylı etkiledi, 3,3 milyondan fazla insanın ise evsiz kalmasına yol açtı. Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığı’nın yaptığı ziraî tahliller doğrultusunda ise zelzelenin tarım kesimine verdiği zararın 24,2 milyar TL olduğu hesaplandı.

Turkish Philanthropy Funds (TPF) ve ABD Dışişleri Bakanlığı Nüfus, Mülteciler ve Göç Ofisi (PRM) tarafından finanse edilen ve Milletlerarası Göç Örgütü’nün (IOM) takviyesi ile Kalkınma için İnovasyon Derneği (I4D) tarafından hazırlanan ‘Deprem Sonrası Ziraî Kıymetler Zincirleri Tahlil Raporu’nun duyurusu düzenlenen toplantıda I4D Yöneticisi Doğan Çelik’in sunumuyla gerçekleştirildi.

Toplantıda, bilhassa Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş için ziraî manada yaşanan kaybın belirlenmesine ve tıpkı vakitte afetten etkilenen üreticilerin pazara erişimde ekonomik dayanıklılık için güçlenmesine takviye olmak maksadıyla I4D’nin hayata geçirdiği ‘Sosyal Zincir Projesi’nin de ayrıntıları paylaşıldı.

RAPOR 4 AYDA 3 UZMAN TARAFINDAN HAZIRLANDI

Rapora ait kıymetlendirme yapan I4D Yöneticisi Doğan Çelik, “Raporla bölümün genel görünümünü 3 vilayette açığa çıkarmaya çalıştık. Badem, alabalık, pamuk ve süt eserlerini inceledik. Kesimlerde kıymet zincirinde önemli kırılmalar olduğunu gördük. Üreticiler teknik dayanağa, finansmana ve pazara erişimlerde önemli sorunlar yaşıyor. Rapor sonucunda besin güvenliğinin sağlanması için çok boyutlu müdahalelerin gerekliliği açığa çıktı. Rapor 4 ayda 3 uzman tarafından hazırlandı. Karar alıcılar, kaynak sağlayıcılar ve proje uygulayıcılar nezdinde çeşitli tahlil teklifleriyle gelmek istedik. Türkiye’de bu kapsamda bir rapor hazırlanmamıştı, o boşluğu dolduracağını düşünüyoruz. Eserleri 10’a yakın seçim kriterine nazaran belirledik. Bölgeye ekonomik katkının yanı sıra toplumsal katkı vermesine de dikkat ettik. Toplumsal zincir projesiyle sarsıntının ortaya çıkardığı pazara erişim sorununu çözmeye çalışıyoruz. Toplumsal zincir hem dijital de hem de fiziki alanda satın almacıyla üreticiyi yan yana getirmek isteyen bir projedir” dedi.

DEPREMİN TÜRKİYE’NİN TOPLAM İKTİSADINA YÜKÜ 103,6 MİLYAR DOLAR

Rapora nazaran; yüzyılın afeti olarak tanımlanan zelzeleler, 11 vilayette 14 milyonun üzerinde kişiyi direkt ve dolaylı etkiledi, 3,3 milyondan fazla insanın ise evsiz kalmasına yol açtı. Dünya Bankası zelzelenin yarattığı maddi hasarı 34,2 milyar dolar olarak açıklarken Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ise sektörel bazda güzelleştirme ve tekrar yapılanma maliyetlerini de göz önüne alarak sarsıntının Türkiye’nin toplam iktisadına yükünü 103,6 milyar dolar olarak ortaya koydu.

MAKİNE, MATERYAL VE EKİPMAN HASARINA VE PAZARA ERİŞİMDE DE ZORLUKLARA NEDEN OLDU

Depremlerin iklimsel özellikleri ve verimli toprak yapısıyla Türkiye’nin toplam tarım üretiminin yüzde 15,3’ünün gerçekleştiği bölgede yaşanması ise bölgedeki nüfusun geçim kaynaklarına erişimini de olumsuz etkiledi. Rapora nazaran; sarsıntıların, ziraî üretim ve bedel zinciri altyapılarına ziyan verirken, işgücü ve hayvan kayıplarının yanı sıra kıymetli ölçüde makine, materyal ve ekipman hasarına yol açması pazara erişimde de zorluklara yol açtı. Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığı’nın yaptığı ziraî tahliller doğrultusunda ise zelzelenin tarım bölümüne verdiği zararın 24,2 milyar TL olduğu hesaplandı.

SOSYAL ZİNCİR İLE ZELZELE BÖLGESİNDEKİ LOKAL ÜRETİCİLERİN DESTEKLENMESİ HEDEFLENİYOR

Toplantıda Kalkınma için İnovasyon Derneği tarafından hayata geçirilen ve kar emeli gütmeyen iş birliği projesi Toplumsal Zincir’in de tanıtımı yapıldı. Projeyle 6 Şubat’ta ülkenin Güneydoğu bölgesinde yaşanan zelzeleden etkilenen üreticilere takviye olmak üzere, sivil toplum, özel kesim ve kamu dalının toplumsal satın alma hareketi etrafında toplanması hedefleniyor. Toplumsal Zincir, toplumsal açıdan etkilenen kümelerin satın alma faaliyetleri yoluyla desteklenmesine katkıda bulunurken, farklı dalların gereksinimi olan eser ve hizmetleri üreten mahallî üreticileri, küçük ve orta ölçekli işletmeleri tedarik zincirine dahil etmeyi amaçlıyor.

Raporda öne çıkan bulgular:

Deprem Sonrası Ziraî Kıymetler Zincirleri Tahlil Raporu, Hatay’da pamuk, Adıyaman’da badem ve Kahramanmaraş’ta alabalık ve her üç vilayette de süt ve süt eserlerine yönelik paha zinciri tahlili sunuyor.

Halihazırda Hatay, Türkiye’de pamuk üretiminde 4’üncü sırada yer alırken pamuk ilin ekonomik katma bedelinde de kıymetli bir yer tutuyor.

Pamuk ziraî üretimin yanı sıra hammadde olarak kullanıldığı dallar sayesinde değerli bir istihdam ve geçim kaynağı olarak yer alıyor. Lakin zelzelelerin büyük çoğunluğu Kırıkhan ve Antakya’da olan (toplam 76 adet) çırçırlama ve prese fabrikalarında önemli ziyana yol açması sebebiyle resmi hasar tespit sonuçları tamamlanmamış olmakla birlikte ilin çırçırlama kapasitesinin yüzde 50’den fazla düştüğü öngörülüyor.

2022 yılında Türkiye’nin toplam badem üretiminin yüzde 17,8’i Adıyaman’da ise sarsıntılardan ötürü badem üreticilerinin vilayet dışına süreksiz göçü, badem bahçelerinin muhtaçlık duyduğu gübreleme, ilaçlama ve yabancı otla gayret üzere bakım süreçlerinin vaktinde yapılamamasına yol açtı.

Depremler ile birlikte iklim değişikliği ve ekolojik istikrarın bozulmasından ötürü badem ağaçlarının ziyan görmesine, hastalıklara, düşük verimliliğe ve badem kalitesinin azalmasına sebep oluyor.

Su kaynaklarının, sıcaklık ve oksijen düzeyi kaliteli balık yetiştiriciliğine imkan tanıyan Kahramanmaraş ise Türkiye’nin alabalık üretimi yapılabilecek su yüzeyinin yüzde 1,93’üne sahip olarak konumlanıyor. Raporda, sarsıntının alabalık yetiştiriciliğinde en fazla kuluçkahane ve büyüme tesislerine hasar verdiği belirtilirken, üretim ölçülerinde yüzde 40’a yakın kayıp yaşanmasına sebep olacağı öngörülüyor.

6 Şubat zelzelelerinin akabinde süt hayvancılığı, afetten etkilenen kırsal bölgelerin neredeyse tümünde geçimlik faaliyet olmasından ötürü, acil müdahale edilmesi elzem alanlardan birisi olarak öne çıkıyor. Yereldeki mandıralarda hasar oluşması, soğuk hava sistemlerinin güç gereksiniminin karşılanamaması ve lojistik faaliyetlerin aksaması, lokal pazarda göç üzere birçok sebepten ötürü süt toplama tedarik zincirlerinde büyük aksaklıklar olduğu ve önümüzdeki yıl zelzele bölgesinde süt ve süt eserleri üretiminde bir düşüş olacağı beklentisi güçleniyor.