TÜBİTAK Lideri Prof. Dr. Mandal: “Her 30 saniyede bir sarsıntı görüyoruz bölgede”

Türkiye‘yi yasa boğan Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde, araştırmalarını sürdüren bilim insanları, bölgede kurulan istasyonlar sayesinde sarsıntıları anlık olarak takip ediyor. Yapılan çalışmalarla ilgili açıklamalarda bulunan TÜBİTAK Lideri Prof. Dr. Hasan Mandal, “Yaşamış olduğumuz zelzele 1999’da yaşamış olduğumuz Gölcük sarsıntısı ve takibinde Düzce’de yaşamış olduğumuz zelzele ile karşılaştırıldığında, en az 20 kat daha büyük bir sarsıntıdan bahsediyoruz. Biz her 30 saniyede bir sarsıntı görüyoruz bölgede” dedi.

6 Şubat tarihinde meydana gelen ve 11 vilayette büyük yıkımlara sebep olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki zelzelelerin akabinde, yaraların sarılması ve bundan sonraki süreçte gerekli tedbirlerin alınabilmesi için çalışmalar devam ediyor. Bu çerçevede birinci andan itibaren sarsıntı bölgesine giderek çalışmalarını yürüten TÜBİTAK MAM bölgede 15’e yakın zelzele müşahede istasyonu kurdu. TÜBİTAK tarafından desteklenen 550 bilim beşerinin çalıştığı bölgeden alınan bilgilerle birlikte meydana gelen zelzeleler anlık olarak 7 gün 24 saat aslıyla gözlemleniyor. Lider Hasan Mandal, TÜBİTAK Gebze Yerleşkesi içerisinde bulunan Yer Bilimleri Araştırma Kümesi’nde yürütülen çalışmalarla ilgili bilgi verdi.

“1999 sarsıntısından en az 20 kat daha büyük bir zelzeleden bahsediyoruz”

Yaşanılan zelzelenin büyüklüğünün çok uygun bilinmesi gerektiğini kaydeden TÜBİTAK Lideri Prof. Dr. Hasan Mandal, “Bizim en yakın vakitte yaşamış olduğumuz sarsıntı 1999’da yaşamış olduğumuz Gölcük sarsıntısı ve takibinde Düzce’de yaşamış olduğumuz zelzele. Onlarla karşılaştırıldığı vakit büyüklüğü ve oluşturmuş olduğu bölgesel genişlik noktası çok farklı. En az 20 kat daha büyük bir zelzeleden bahsediyoruz. Oluşturmuş olduğu bölgenin genişliği de 500 kilometreye yakın. Hasebiyle bu yalnızca Türkiye’deki bilim insanlarının değil, farklı coğrafyalarda dünyadaki birçok bilim beşerinin tabir ettikleri üzere, yüzyılın en büyük karasal sarsıntısı diyoruz fakat bu kayıt altına alınma noktasında lakin çok daha büyük bir zelzelenin hem şiddeti hem de büyüklüğünün tesiri altındayız. Münasebetiyle bizim şu an yaşıyor olduğumuz çabucak akabindeki geçtiğimiz hafta pazar günü Hatay‘da yaşamış olduğumuz, hafta sonu Niğde’de yaşamış olduğumuz, dün Malatya‘da yaşamış olduğumuz nitekim bunun tesirini bize gösterir boyutta” dedi.

“Her 30 saniyede bir sarsıntı görüyoruz bölgede”

Elazığ ve İzmir zelzelelerinin akabinde Gaziantep ve etrafında müşahede istasyonları kurmaya başladıklarını lisana getiren Prof. Dr. Mandal, “Biz, 2020 yılında bilhassa Elazığ’daki sarsıntı ve İzmir’deki zelzele sonrasında Gaziantep Büyükşehir Belediyemizle birlikte başlatmış olduğumuz sismik tehlike, risk değerlendirmesi üzerine yapmış olduğumuz çalışmamız ve yeniden emsal halde sarsıntı risk tahlili oluşturmak üzere bir çalışma başlatmıştık. Münasebetiyle orada bizim istasyonlarımız vardı. Çabucak ardından bu istasyonlarımızın sayılarını artırarak şu an bölgede 15 istasyonla birlikte müşahede yapıyoruz. Şu anda konuşulan toplumumuzu, vatandaşlarımızı hakikat bilgilendirme manasında sarsıntı sayılarının 10 bine ulaştığı sayısı var. Aslında bu sayı 10 binin çok üzerinde. Lakin hangi büyüklükten itibaren ölçtüğünüze bağlı. Genelde ölçüm noktaları 1.5’in üzerinde noktası kabul gördüğü için onun üzeri hesaplanıyor. Aslına bakarsanız biz her 30 saniyede bir zelzele görüyoruz bölgede. Geçmişte bunlar yok muydu? Hassaslık manasında bakıldığı vakit düşük büyüklükteki zelzeleler daima yaşanıyor lakin şu an hassasiyet noktası nitekim çok yüksek” diye konuştu.

“Bilim insanlarımız şu an alanda çalışmalarını gerçekleştiriyor”

Deprem bölgesinde 550 araştırmacının misyon yaptığını vurgulayan Hasan Mandal, “En çok sorulan sorulardan biri ‘Bir sonraki etap ne olacak’ üzere sorular. İşte bu birçok bilim beşerinin ortaklaşa konuştuğu, şu an oluşan gerilmenin tesiri bunun uç noktalarında. Malatya bunun bir uç noktası ne yazık ki, bir uç noktası Adana ve öteki uç noktası Hatay. Aslında bunları tek tek şu an yaşıyoruz. Yeniden bilim insanlarımızın söylediği Malatya’da faal faylarımızın bulunduğu tarafında. Bir öbür tarafı da Adana. Bununla birlikte tekrar bir öbür tarafı da bizim konuşuyor olduğumuz bu zelzelenin büyüklüğü ve şiddeti münasebetiyle da öteki faylarda hareketlenmelerin ve buna bağlı olarak da oluşturmuş olduğu bir kısmı bağımsız zelzeleler, bir kısmı artçı sarsıntılar olarak gözlemlediğimiz sarsıntılarla karşı karşıyayız. Bilim insanları olarak bu süreçteki TÜBİTAK’ın uyumuyla yapılmaya çalışılan bizim şu anda 119 tane farklı projemiz ile 550 araştırmacımız, farklı disiplinlerden bilim insanımız şu an alanda çalışmalarını gerçekleştiriyorlar” halinde konuştu.

“Sahte hesaplar üzerinden para toplamaya yönelik durumlar vardı”

Deringörü programı hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Mandal, “Bu sistem, bizim temelinde daha evvel güvenlik emeliyle, istihbarat emeliyle geliştirmiş olduğumuz bir tahlildi. 2015 yılında geliştirmiştik ve biz bunu süratli bir formda bu devirde Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığımızın talebi üzerine, zira nitekim bu periyotta bilhassa zelzelenin birinci haftasını hatırlarsak oradan kurtarılan çocuklarımız, kendilerini tabir edemeyen bireyler ile ilgili yapay zekaya dayalı bir eşleştirme programı. Dün prestijiyle 276 birey, bunların büyük bir kısmı çocuk ve bebek olan vatandaşlarımızın tespiti yapıldı. Bu bizim için değerli. Çocuğumuzu, bebeğimizi yahut bireyimizi ailesiyle yahut velisiyle buluşturmak değerli. Başlangıçta çok daha sonluydu fakat sonrasında çok süratli bir biçimde arttı. Emniyet Genel Müdürlüğü, Sıhhat Bakanlığı bu sürecin içerisinde, e-Nabız sistemine entegre edildi. Münasebetiyle kullanımı gerçekleşti. Bu program için bu periyodun bir kazanımı diyebiliriz. Tıpkı devir içerisinde makus niyetli insanların oluşturmuş olduğu, AFAD’ı ya da Kızılay’ı taklit ederek geçersiz hesaplar üzerinden hassas vatandaşlarımızdan para toplamaya yönelik durumlar vardı. Münasebetiyle bunlarla ilgili olarak da 2 milyonun üzerinde bir tespit vardı. Bilişim ve İrtibat Teknolojileri Başkanlığı’na iletilerek, emniyete iletilerek bu uydurma hesapların da hassaslığı konusunda üzerimize düşeni TÜBİTAK olarak yerine getirmeye çalıştığımız hususlardan biriydi” sözlerini kullandı.

“Sismik risk değerlendirilmesinin kesinlikle yapılması gerekiyor”

Depremlerin evvelden tespit edilemediğini lakin bir ekip öngörüler yapılabildiğini lisana getiren Prof. Dr. Mandal, “Malatya deniyor, Hatay deniyor, potansiyel olarak Adana denilebiliyor. Bir sefer buralarda risk boyutu var. İstanbul, Marmara Bölgesi. Bu hususta gereken hem hükümetimiz, devletimiz seviyesinde hem lokal idareler seviyesinde ve natürel ki toplum seviyesine yapılması gerek bileşenler var. Bir önceliklendirmenin yapılıp, biraz evvel saymış olduğumuz kentler ve bölgeler başta olmak üzere buralarda sismik risk değerlendirilmesinin kesinlikle yapılması gerekiyor. Kimi kentlerimiz için yapılmış durumda. Bu çalışmaların yapıldığı yerleri biliyoruz ancak uygulama noktasında kesinlikle gelişim noktamız var. Burada da en büyük sorumluluk vatandaşlarımıza düşüyor. Bunu sorgulamaları lazım. ‘Burada ne vakit sarsıntı olacak’ sorusundan çok ‘Benim ilimin, ilçemin, bu çalışması var mı? Hem yer bilimi açısından bakıldığı sismik risk tahlilimiz, haritalarımız var mı hem de üstyapı manasında, yapı stoku manasında bu var mı? Benim belediyem bunu yapmış mı, mahallî idarem yapmış mı, devletim bu bahiste takibini yapıyor mu’ demesi lazım ve bunların uygulanıp uygulanmadığını sorgulaması lazım. Şu an toplumdaki hassaslık en üst seviyede bunu biliyoruz fakat bunun dönemsel olmaması gerekir. Yalnızca zelzelenin nerede olacağını sorgulamaktan daha çok ‘Biz buna hazır mıyız’ sorusunu daha fazla sorgularsa biz o vakit bilim temelli bu zahmeti daima birlikte aşacağımıza inanıyoruz” dedi. – KOCAELİ